मदन सुन्दर श्रेष्ठ भन्नुहुन्छ, “म सानो छदाँ कमलको फूल फुल्ने र पौडी खेल्ने यो पोखरी बाबुबाजेको पालादेखि नै सार्वजनिक रहेको मलाई थाहा थियो, व्यक्तिको नाममा गयो भने पछि चुप लागेर बस्न मनले मानेन, म मेयर भएर आए पछि पोखरी जोगाउने दायित्वनै थपियो, स्थानीयसंग काँधमा काँध मिलाएर अदालत गईयो, उच्च अदालत र सर्वोच्च अदालतबाट पनि स्थानीयकै पक्षमा फैसला आए पछि यो पोखरीको संरक्षणमा जुटियो ।”

===================================================

भक्तपुर, २४ बैशाख । शनिवार बिहान मध्यपुरथिमि नगरपालिका–८ बोडेस्थित कमल पोखरीमा फर्केको कमलको फूल हेर्दै थिइन् एक युवती । अलि पर बिहान मर्निङ्ग वाक आएकाहरु पनि फर्केको कमलको फूल हेरेर मख्ख पर्दै थिए । केी वर्ष अगाडिसम्म फोहोर फाल्ने, घाँसले दबदबे भएको यो पोखरीमा अहिले यसरी कमलको फूल देखेर उनीहरु भन्दै थिए, “जसले जे भने पनि अहिलेका मेयर मदन सुन्दरले काम चाँही थिमिमा गरेकै हुन् है ?, हेर्दा हेर्दै यो पोखरकिो स्वरुप फेरियो, फूल फुल्यो, यहाँको कुमारी पार्क अहिले कति सुन्दर भयो, योजना, भिजन र लक्ष्य भए पुरा गर्न सक्दो रैछन् ।”

यो पार्क र कमल पोखरीमा आउने अधिकांश स्थानीय वासी हुन् वा अरु ठाउँका जहाँका भए पनि थिमिका मेयरले गरेको उत्कष्ट कामको निकै प्रंशसा मात्रै गर्दैनन्, अबको पाँच वर्ष फेरी उनैले नगरपालिकाको नेतृत्व गर्न सके यहाँको सबै बिकासले पूर्णता पाउने बताउदै थिए ।
केही वर्ष अगाडिसम्म वरिपरि लामोलामो झाडी, बीचमा दबदबे हिलो, त्यसमाथि घाँसैघाँस, डिलमा जथाभावी फालिएको फोहोर देखिन्थ्यो मध्यपुरथिमि नगरपालिका–८ बोडेस्थित ऐतिहासिक पलिस्वाँ पुखुः अर्थात कमल पोखरीमा र अहिले भने सुन्दर कमलको फूल फक्रेको देखिन्छ यहाँ ।

व्यक्तिको नाममा दर्ता भई पटक पटक किनबेच भएको ऐतिहासिक यो पोखरीले आफ्नो स्वरुप फेर्ला भन्ने कल्पना पनि नगरेका स्थानीय यतिखेर आफ्नै टोलको यहीँ पोखरीमा झण्डै ५० वर्ष पछि सुन्दर कमलको फूल फुलेको देख्दा मनै फुरुङ्ग भएको स्थानीय शकुन्तला श्रेष्ठ बताउनु हुन्छ ।

आज बिहान ९ बजे पोखरीको बारमा समातेर कमलको फूल हेर्दै गर्नु भएको उहाँले दबदबे चौरमा परिणत भएको यो पोखरी फेरी सुन्दर होला, यसरी कमलको फूल फुल्ला, डुङ्गा चढ्न पाइएला भनेर नसोचे पनि अहिले पोखरीले पुर्नजीवन पाएर फूल फुलेको देख्दा खुसी लागेको बताउनु हुन्छ । “गरे के सकिदैन रैछ र ?, स्थानीयको साथ र जनप्रतिनिधिको चाहना भए असम्भव पनि सम्भव हुँदो रहेछ, भन्ने नमूना बन्यो यो पोखरी, पोखरी नजिकैकोे कुमारी मन्दिर र पार्क । यो पोखरीले बोडेको पहिचान नै फेरियो, हामी खुसी छौँ”–बोडेका बिरेन्द्र जयना ।

तत्कालीन बोडे गाउँ पञ्चायत–६ कित्ता नं १ को पोखरीले ओगटेको १५ रोपनी नौ आना सार्वजनिक जग्गा २०४२ साल असार ३१ गते कान्छी पोडेनीको नाममा दर्ता भई २०५१ साल माघ २२ गते मनाङका ग्ल्याल्पो गुरुङ, तेन्जी शेर्पेनी, कर्सी जद्योना गुरुङसहित विभिन्न व्यक्तिको नाममा किनबेच भएपछि पोखरी सम्याएर घरेडी बनाउन डोजर आएपछि बल्ल स्थानीयले पोखरी बिक्री भएको चाल पाए र विरोधमा उत्रिए ।

त्यसपछि यहाँका बासिन्दाले संघर्ष समिति नै गठन गरेर नगरपालिकासहितको साथमा दायर गरेको रिटको भक्तपुर जिल्ला अदालतले २०७५ असार १९ गते बोडे क्षेत्रको उक्त कमलपोखरी “पलेस्वाँ पुखु” सार्वजनिक सम्पत्ति रहेको फैसला सुनाए पछि पोखरीको संरक्षणमा नगरपालिका जुट्यो । अदालतले फैसला गरेको भोलीपल्टै मध्यपुरथिमि नगरपालिकाले पोखरीमा डोजर लगाएर सफा गरी रु. ७५ लाख बजेट विनियोजन गरी पोखरीको संरक्षण सुरु गरेको बताउनुहुन्छ मध्यपुरथिमि नगरपालिकाका निवर्तमान प्रमुख मदनसुन्दर श्रेष्ठ ।

उहाँ भन्नुहुन्छ, “म सानो छदाँ कमलको फूल फुल्ने र पौडी खेल्ने यो पोखरी बाबुबाजेको पालादेखि नै सार्वजनिक रहेको मलाई थाहा थियो, व्यक्तिको नाममा गयो भने पछि चुप लागेर बस्न मनले मानेन, म मेयर भएर आए पछि पोखरी जोगाउने दायित्वनै थपियो, स्थानीयसंग काँधमा काँध मिलाएर अदालत गईयो, उच्च अदालत र सर्वोच्च अदालतबाट पनि स्थानीयकै पक्षमा फैसला आए पछि यो पोखरीको संरक्षणमा जुटियो ।”

नगरपालिकाले पोखरीलाई ऐतिहासिक स्वरुपमा पुर्ननिर्माण गरको छ । पोखरीमा दाँची अप्पा, माँअप्पा इँटाको प्रयोग गरेर कलात्मक शैलीमा पुर्न निर्माण सम्पन्न गरि वरिपरि वार लगाइएको छ । पोखरीमा नगरपालिकाले रोपेको कमलको फूलको बिरुवाबाट कमलको फूल फुल्न थालेको छ भने नगरपालिकाले आन्तरिक पर्यटनको बिकासका लागि रु. पाँच लाखमा खरिद गरि दुईवटा डुङ्गा सञ्चालनमा ल्याएको छ । पोखरीमा दुई हजार माछाको भुरा छाडिएको छ ।

स्थानीय स्थानीय जयना भन्नुहुन्छ–“हामी बच्चा हुँदा पोखरीमा कमल फुल्थ्यो, पछि पुरियो, फोहोर भयो, वास्तै भएन, अहिले राम्रो पोखरी बन्यो, यहाँ त अचेल बिहान मर्निङ् वार्क, साँझ इभिनिङ वाक गर्ने मान्छे धेरै हुन्छन्, पोखरीमा अहिले कमलको फूल फुल्यो यो ठाउँ हेर्दा हेर्दै आन्तकिर पर्यटनको गन्तव्य बन्यो ।” नगरप्रमुख श्रेष्ठले पोखरीको वरिपरी निर्माण भएको १० फिट चौडाईको ढलान सहितको फुटपाथ त्यसमाथि पोखरीको डिलमा तेल्या इँटा छापेर खाली खुट्टाले पनि हिड्न मिल्ने गरि बनाएको बताउनु हुन्छ ।

यहीँ पोखरीमा फुलेको कमलको फूलले स्थानीय लायकू दरबारमा दशैँमा तलेजुलाई चढाउने, कमलको पातमा तलेजुको पुजारीले भोज खानु पर्ने, साउनमा हुने नीलबाराही नाचमा यहीँको कमलको फूल चढाएर जात्रा चलाउने, जिब्रो छड्ने जात्रा चलाउने परम्परा ५० वर्ष अगाडिको परम्परालाई नगरपालिकाले यसै वर्षबाट सुरु गराउदै परम्परा, संस्कृति जोगाउन कमलको बिरुवा लगाएकोमा फूल फलेकाले अब विगतमा छुटेका सबै धार्मिक परम्पार सूचारु गर्न सकिने निवर्तमान नगर प्रमुख श्रेष्ठ बताउनुहुन्छ । पोखरी नजिकै नगरपालिकाले पुर्ननिर्माण गरेको कुमारी मन्दिर र कुमारी पार्कले यहाँ आन्तरिक पर्यटनको मुख्य गन्तव्य बन्न सफल भएको छ ।